ئاوردانه وه یه کی کورت له بارودوخی مافی مروف له ئیران

راپه رینی گه لانی ئیران له ده ست دیکتاتوری پاشایه تی ئه و ده رئه نجامه ی به دواوه نه بووه که چاوه روان ده کرا.تویژی ئایینی به که لکوه رگرتن له هه ستی ئایینی ده ستی به سه ر ئه و راپه رینه دا گرت، و ئاکامی ئه م هه لپه ره ستییه کوماری ئیسلامی لیکه وته وه که زیاتر له 30 ساله رووبه رووی نه ته وه کانی ئیران و کومه لگای جیهانی بوته وه. ریژیمی ئیسلامی هه ر له روژه کانی سه ره تای به ده سه لات گه یشتنییه وه فه زای ترس و توقاندنی به وه ریخستنی شه پولی ئیعدام کردن حاکم کرد.له چوارچیوه ی کوماری ئیسلامی دا هه ر چه شنه بیروباوه ریکی جیاواز به دژایه تی له گه ل خودا له قه له م ده دری و به مجوره حوکمی ئیعدامی بو ده رده چی.
بو پشتراستکردنه وه ی ئه م راستییانه به خیرایی ئاوریکی کورت له کارنامه نگریسی کوماری ئیسلامی له ماوه ی 3 ده یه ی رابردوودا ده دینه وه. دوو روژ پاش شورشی ئیسلامی له ریبه ندان 1979به شیوه یه که ئایه توللا"حاجی شیخ سادق خه لخالی"ئه وه لین حاکم شه رعی دادگاکانی شورش ده لی: یه که مین ئیعدامی ئیسلامی ئیران له ژیرناوی ئیعدامی شورشگیرانه ده ستی پیکرد.ناوبراو له وتویژیکدا له گه ل راگه یاندراوه نیوخوی و ده ره کییه کاندا ده لی: له و کاته دا که حاکمی شه رع بووه، پینجسه د و چه ند که س به قسه ی ناوبراو، جه نایه تکار و به ستراوه به ریژیمی شام ئیعدام کردوه. ئاغای خه لخالی و ده ورووبه ره که ی بو رووبه رووبوونه که مایه تییه نه ته وه ییه کانی ئیران، که خوازیاری مافی ره واو ئینسانی خویان بوون، شه پولیکی ئیعدامی له چالاکان و سیاسه توانانی که مایه تییه نه ته وه ییه کانی ئیرانی به تاوانی به ستراوه بوون به روژئاواو دژایه تی حکوومه تی ئیسلامی وه ریخست کاری کوشت و بری گه یانده جیگایه ک که چه ندین گوندی کوردستانی قرکرد که به ژینوسایدی قارنی و قه لاتان ناوبانگی ده رکردووه،هاوکات له گه ل ئه و هیرشه درندانه یه هه لمه تیکی نامروفانه شی دژی تورکه مه ن سه حرا، به لووچستان و...وه ریخست.به لا م له گه ل ئه وه شدا هه موو رق و نه فه ره تی خوی به هیزیکی ته واو ته یاره وه بی به زه ییانه به سه ر خه لکی کوردستاندا رشت، چوونکه کوردستان ببوه سه نگه ری ئازادی ئیران و زوربه ی ئو پوزیسیونه کانی نه یاری کوماری ئیسلامی له وی په نگیان خواردبووه. له ساله کانی 1980هه تا 1989 به پیی ئاماره نافه رمییه کان نزیک به 8 تا 10هه زار که س زیندانی سیاسی ئیعدام کراون و دادگاییه کانیشیان که متر له 30 خوله ک و زوربه شیان چه ند خولکی بوون.به لام ئایه توللا مونته زری ده لی 3500 که س بوون.دیاره ریژیمه دیکتاتوره کان له ترسی بیرورای گشتی جیهانی هیچ کات ئاماریکی دروست به ده سته وه ناده ن. هه روها به پیی ئاماره کان له سه ره تای دامه زرانی کوماری ئیسلامی تا ئیستا زیاتر له 120هه زار که س ئیعدام کراون.له دریژه یشدا ده بی ئه وه بلیم به پیی راپورتی سالی 1991ی لیبوردنی نیو نه ته وه یی له ساله کانی 1979 تا 1991 زیاتر له 50 هه زارکه س کورد کوژراوه، هه روه ها به پیی راپورتی کومیسیونی خه بات دژ به هه لاواردنی ره گه زی و پشتیوانی له که مایه تییه نه ته وه ییه کان به ستراوه به ریکخراوی نه ته وه یه کگرتووه کان له ریکه وتی 10\9\1994و به پیی راپورتی فرانس لیبرتی له 8ی سپتمبه ری 1993، 70 که س به تاوانی له به رکردنی جل و به رگی کوردی ده ستبه سه ر کراون که تا ئیستاش چاره نووسی 10که سیان نادیاره.له لایه کی دیکه وه به دریژایی چه ند مانگی رابردوو ره وه ندی ئیعدامی چالاکانی سیاسی و مه ده نی له سه رانسه ری ئیران له ژیر ناوی جوراوجوره وه په ره ی سه ندووه به جوریک که له ماوه ی دوو حه وتووی کوتایی سالی 2010 زیاتر له 40 که س و هه روه ها له 8 روژی سالی نوی 2011 ،20 که س له زیندانه کانی کوماری ئیسلامیدا به داری بیدادی دا هه لواسراون.له سالی 2011 دا هه ر 8 سه عات نه فه ریک ئیعدام کراوه واته له ماوه ی 30 روژدا 97 که س له دار دراون. ئیعدامه کان و ده رکردنی سزای ئیعدام له ماوه ی چه ند حه وتووی رابردوودا نیشانیانداوه که زوربه ی ئه م سزایانه تایبه تن به زیندانیانی سیاسی، میللی و مه زهه بی. به پیی ئاماری ناوه نده کانی هه والنیری به ستراوه به سیستمی قه زایی ریژیم سالی 2010 ی زایینی 179 که س ئیعدام کراون و له جیهاندا پاش ولاتی چین پله ی دووهه می هه یه له ئیعدامدا. ئه وه له کاتیکدایه که ریکخراوه کانی مافی مروف له و باوه ره دان که ریژه ی ئه و ئیعدامانه زور له وه زیاترن که خویان بانگه شه ی بو ده که ن، و زوربه ی زیندانییه کان به دزییه وه ئیعدام ده که ن. کوشتن و ئیعدام به ته نیا به شیکی چووکه یه له و کارنامه نگریسه، ئه گینا بارودوخی زیندانیانی سیاسی و هه رو ه ها زیندانی ژنان به شیکی دیکه له پیشیل کردنی مافی مروفن.نه بوونی ریووشوینی بیهداشتی و ساردوگه رمی سلووله کان نه بوونی خواردنی پیویست و خاوین زوریک له و زیندانیانه ی تووشی نه خوشی چاره سه ر نه کراو کردوه، ئه گه ر روژیکیش له زیندان ئازاد ببن ده بی تا کوتایی ته مه نیان له مالدا له جی دا بکه ون.

نووسین: جەلال کیشوەردووست

ژیده ر:

ئینترنیت.